Dünya Limit Aşım Günü Nedir?
Dünya limit aşım günü (World Overshoot Day) her yıl, insanların yeryüzündeki doğal kaynakları yıllık üretim hızına göre ne kadar süre zarfında tükettiğinin hesaplandığı bir gündür. Yılın 31 Aralık gününden önce tüketilen kaynaklar bir sonraki yıldan ödünç alınarak üretilmeye devam eder. Bu da üzerinde bulunduğunuz gezegenin ömrünü kısaltmak anlamına gelir. İnsan faaliyetlerinin doğa ve doğal kaynaklar üzerindeki önemine dikkat çekmek için bir nevi farkındalık aracı olan tarih, ekolojik ayak izi kavramını da yeniden gündeme getirmektedir. Ekolojik ayak izi tüketilen kaynakları yeniden üretmek ve meydana gelen atığı kontrol altına alabilmek için gerekli olan toprak ve su alanını işaret eder. Ekolojik ayak izimiz büyüdükçe bu yıllık limit daha erken aşılıyor. Geçmişten günümüze sürekli artan insan nüfusu ve büyüyen ekonomiler, sürekli bir büyüme göstermeyen dünya ve kaynakları için tehdit oluşturmaktadır. Limit aşımı sürekli ‘’içerden yemek’’ olarak nitelendirilebilir. Başka bir deyişle insanlığın tüketim hızı, dünyanın kendini yenileme hızını geçti gün olarak da yorumlanabilir. Bugünkü otorite analizleri, tüm insanlığın doğal kaynak ihtiyacını karşılamak için ortalama 1.7 dünya gerektiğini ortaya koymaktadır. Limit aşım günü hesaplanan toplam 185 ülkeden yalnızca 51 ülkenin biyokapasite rezervi bulunurken, geriye kalan 134 ülke doğal kaynak kıtlığı tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle gelişmiş ülkeler limit aşım tarihini öne çeken unsurların başında geliyor. İlk olarak 1971 yılında hesaplanan limit aşım günü 24 Aralık olarak hesaplanmıştır. 2022 verilerini ele aldığımızda bu tarih 28 Temmuz’a kadar gerilemiştir. Bu korkunç tarih aralığı göz önünde bulundurulduğunda, bir yılın neredeyse yarısından sonrası bir sonraki yıldan ödünç alınır. Global Footprint Network tarafından yapılan bir analiz raporuna göre dünya Limit Aşım Günü, sadece gıda israfının dünya çapında yarıya inmesiyle 13 gün ertelenebilmektedir. Küresel çapta analizler yapıldığı gibi ülkeler bazında da ölçümler uygulanıyor. Bu verilere göre Türkiye’nin limit aşım günü son olarak 22 Haziran olarak belirtildi. Ayrıca Kovid-19 salgınındaki süre zarfında belirli kısıtlamalardan dolayı doğal kaynak tüketiminin gerilediği 2020 yılı haricinde, neredeyse her yıl limit aşım günü daha erken bir tarihe geriliyor.
Türkiye Limit Aşım Günü
İnsanların tüketim hızına yetişemeyecek ciddi anlamda zarar gören dünyada, 28 Temmuz olarak belirlenen 2022 yılı limit aşım günü, Türkiye’de 22 Haziran olarak ifade edildi. Bu, payınıza düşen doğal kaynakları, dünya ortalamasına göre bir ay daha hızlı tükettiğiniz anlamına gelmektedir. En gelişmiş ülkeler sıralamasının başında yer alan ülkelerden Çin’de 6 Şubat olarak hesaplanan limit aşım günü, Amerika Birleşik Devletleri’nde 13 Mart olarak belirlendi. Gelişmiş ülkelerdeki limit aşım günleri, doğal kaynakların en hızlı tüketildiği yerler olarak dikkat çekmektedir. Değişken bir grafik sergileyen Türkiye Limit Aşım Günü istatistikleri 2021’de 29 Temmuz, 2020’de 22 Ağustos, 2019’da ise 27 Haziran olarak hesaplandı. Türkiye’de yükselen nüfusla beraber enerji, su, orman, toprak ve bunun gibi diğer kaynakların tüketimi de artış gösteriyor. Ancak aşırı kaynak tüketimi, çeşitli çevresel krizlerin artmasına da sebep olabilir. Tüm dünya gibi ülkemizde de sosyal, ticari ve çevresel faktörler gibi hızlı kaynak tüketimini etkileyen unsurlar bulunmaktadır. Bireylerin, fabrikaların, üretim tesislerinin, işyerlerinin gerekli sorumlulukları üstlenmemeleri, sosyal faktörlerden biridir. Atık yönetimi, kaynak tüketimi, çevre dostu ürünlerin kullanımı ve bunun gibi konularda gerekli bilincin sağlanması ülkemizdeki limit aşım gününü daha makul seviyelere getirebilir. Bununla beraber hava kirliliği, su kirliliği, orman yangınlarıyla yok olan ağaçlar gibi ekolojik dengeyi olumsuz etkileyebilecek
çevresel faktörler de bulunmaktadır. Dünya sağlığı konusuna hassasiyetle yaklaşan Türkiye, enerji sektöründe özellikle doğal gaz, hidroelektrik ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmaktadır. Aynı zamanda ormanların korunması, tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilir hale getirilmesi ve su kaynaklarının verimli kullanımı gibi konular da öncelikli olarak ele alınmaktadır.
Limit Aşımının Dünyadaki Etkileri
Dünyadaki limit aşımı canlı hayatını ve doğal dengeyi olumsuz yönde etkileyebildiği için birçok tehlikeli sonucu da beraberinde getirir. Dünya limit aşım gününe kadar tüketilen doğal kaynaklar, dünyanın sürdürülebilir kapasitesini ciddi oranda aşmış ve bu durumun devam etmesi, ekolojik adaletsizlik, bitki ve hayvan türlerinin yok olması, iklim değişikliği gibi çevre sorunlarının artmasına neden olabilir. Bununla beraber deniz seviyesinin yükselmesi, biyoçeşitlilik kaybı ve orman yoksunluğu gibi birçok tehlikeyi de beraberinde getirebilir. Limit aşımının artmasıyla iş kayıpları, üretim zayıflaması, ülkeler arasındaki ticari anlaşmazlıklar, enerji maliyetlerinin artması gibi birçok olumsuz ekonomik faktör ortaya çıkabilir. Aynı zamanda toplumsal zorluklara da zemin hazırlayan aşırı tüketim, gıda ve su kaynaklarının azalması, artan sosyal fakirlik, göç, işsizlik, sağlık sorunları gibi problem oluşturabilir. Hava sıcaklığının, fırtınaların ve kuraklığın artması gibi nice iklim sorunu yaşanabilir. Ayrıca petrol, doğalgaz, hidroelektrik, rüzgâr ve güneş enerjisi gibi ülke ekonomileri açısından son derece önemli enerji kaynaklarının yok olarak uluslararası ticari krizlere ve haksız rekabetlere temel oluşturabilir. Ek olarak meydana getirdi toprak tahribatı, su yoksunluğu ve beklenmedik iklim değişiklikleri gıda güvenliğinin de azalmasına neden olabilir. Bu durumda doğal beslenmek mümkün olmayacağından ciddi sağlık problemleri ve salgınlar belirebilir. Tüm bunlarla beraber iş kayıpları, yoksulluğun artması, açlık gibi önemli toplumsal krizlere yol açarak yaşam kalitesinin düşmesine ve insan haklarının ihlal edilmesine sebebiyet verebilir. En önemlisi de gelecek nesillere aktaracağınız en büyük ve en değerli miras olan sağlıklı bir ekolojik sisteme büyük ölçüde zarar verebilir.
Sürdürülebilir Yaşam için Limit Aşımı ile Mücadele
Dünya limit aşım günü nedir ve beraberinde getirdiği tehlike ne gibi etkiler oluşturabilir sorularından daha da önemlisi bu hızlı tüketim alışkanlığı ile mücadele etmektir. Oluşturulacak toplum bilinciyle eski sağlığına kavuşabilecek olan dünya, şimdiden tehlike belirtileri gösteriyor. Uygulanabilecek olan sayısız yöntemle beraber üzerinde yaşadığınız gezegen sağlığını kontrol altına almak mümkün. Daha sorumlu hareket ederek tüketilen doğal kaynaklar, yenilenebilir ve sürdürülebilir enerji üretimleri, bilinçli bir atık yönetimi gibi faaliyetler, küresel sağlığı korumada ve iyileştirmede son derece faydalı olabilir. Sık rastlanan yöntemlerden biri olan su tasarrufları, uygulanabilecek en isabetli formüllerden biridir. Doğru bir şehir planlamasıyla elde edilebilecek olan yeşil alanlar, yeterli olmaları halinde atmosfer için büyük fayda sağlayacaktır. Ayrıca birçok faaliyet alanında kullanılan fosil yakıtlar yerine, güneş, rüzgâr, su ve biyogaz gibi yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih etmek, doğal kaynakların daha tasarruflu kullanılmasına olanak tanır. Bunun yanı sıra tarımsal etkinlikleri sürdürülebilir hale getirmek limit aşımı ile mücadelede önemli bir rol oynar. Bunun için toprak verimliliğini artırma, bitki besleme ve su yönetimi seçenekler aşım gününün gerilemesini sağlayabilir. Son yıllarda oldukça popüler hale gelen elektrikli araçlar, fosil yakıtlara göre daha az karbondioksit emisyonu sağlar ve daha az atık üretir. Bu da atmosfer sağlığına olumlu yönde etki eder. Ek olarak sürdürülebilir enerji, tarım, turizm, ulaşım gibi birçok seçenek, doğal kaynakların korunmasına katkı sağlayacaktır. 4EN, sunmuş olduğu birçok çevre danışmanlık hizmetiyle, sürdürülebilirlik projelerinin oluşturulmasına zemin hazırlıyor. Son derece hassas analizler ve bilimsel verilerle elde edilen sonuçlara göre hareket eden 4EN, doğal kaynakların hızlı tüketimi konusunda büyük bir farkındalık sağlıyor.
