Karbon Ayak İzi Hesaplama Ne İşe Yarar?

Karbon Ayak İzi Hesaplama Ne İşe Yarar?

Karbon ayak izi bir kişi, kuruluş, olay veya ürün tarafından doğrudan veya dolaylı olarak neden olunan karbondioksit ve metan gazı da dahil olmak üzere toplam sera gazı (Greenhouse Gas, GHG) emisyonlarını tarif etmektedir.  Genel anlamda karbon ayak izi bir ürün veya hizmetin kullanım ömrünün her aşamasından (malzeme üretimi, imalat, kullanım ve kullanım ömrü sonu) kaynaklanan emisyonların toplanmasıyla hesaplanmaktadır. Bir ürün ömrü veya yaşam döngüsü boyunca, karbondioksit (CO2), metan (CH4) ve nitröz oksit (N2O) gibi farklı greenhouse gazları yayabilir. Bu gazların her biri ise atmosferdeki ısıyı daha fazla veya daha az tutma gibi farklı karakteristik özelliklere ya da farklılıklara sahiptir. Bu farklılıklar, her bir gazın küresel ısınma potansiyeli (Global Warming Potential, GWP) ile açıklanır ve bu da, kütle karbondioksit eşdeğeri (CO2) birimlerinde bir karbon ayak izine denk düşmektedir. Karbon ayak izi ne demek sorusu özetle böyle yanıtlanabilirken bu sorudan daha da önemli olabilecek olan soru karbon ayak izi hesaplaması nasıl yapılır sorusu olacaktır. Çünkü karbon ayak izi ölçümü ve kişisel karbon ayak izi hesaplama sizlere uygun tedbirleri almanız ve kişisel karbon ayak izimizi azaltmanız için fırsat tanıyacaktır.

Emisyon Kaynakları ve Karbon Ayak İzi

Toplam karbon ayak izimizi meydana getiren emisyon kaynakları çeşitlilik göstermektedir. Doğru, zamanında ve maliyet etkin tedbirleri uygulamaya koyarak küresel ısınma potansiyeli (GWP) yüksek olan emisyon kaynaklarına müdahale etmek için karbon ayak izi hesaplama altın değerinde bir yere sahiptir. Doğru bir karbon ayak izi hesaplaması yapmanın yolu da emisyon kaynaklarını iyi tanımaktan geçmektedir. Genel olarak gıdanın, bir haneye ait karbon ayak izinin %10-30’unu oluşturduğuna inanılmaktadır. Gıda kaynaklı karbon ayak izi genellikle düşük gelirli ailelerde ve genel olarak düşük gelirli olan / gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek bir paya sahiptir. Burada besinsel ürünlerin üretimi, gıda emisyonlarının %68'inden sorumlu tutuluyor iken ulaşım ise %5'inden sorumludur. Gıda üretimi emisyonları, esas olarak tarımsal uygulamalardan kaynaklanan CO2, N2O ve CH4'ten oluşmaktadır. Bitkinin hayvansal enerjiye verimsiz dönüşümü ve geviş getiren hayvanlarda gübre yönetiminden ve enterik fermentasyondan salınan CH4 nedeniyle et ürünlerinin tahıl veya sebze ürünlerinden daha büyük karbon ayak izlerine sahip olabileceği belirlenmiştir. Sığır, koyun ve keçi gibi geviş getiren hayvanların 2019 yılında ABD' de 179 milyon metrik ton CO2 ile eşlenik enterik metan gazı ürettiği anlaşılmıştır.

Vejetaryen bir beslenme biçimini benimsemek kişinin karbon ayak izini fark yaratır boyutlarda azaltmaktadır. Ancak vejetaryen beslenme tarzı kolay olmadığı gibi herkese de hitap etmeyebilmektedir. Buna karşılık daha az düzeyde karbon emisyonuna sebebiyet veren yani daha az karbon yoğun etlere geçmek de dikkate değer bir etkiye sahip olabilmektedir. Örneğin sığır etinin kilogram başına düşen GHG yani greenhouse gaz düzeyi hesaplanmış ve beyaz etten ya da tavuktan yaklaşık 7 kat daha yüksek olabileceği anlaşılmıştır. Ulaştırma sektörü de sera gazı emisyonları için en büyük paylardan birisini oluşturmaktadır. Ulaşımdan kaynaklanan sera gazı emisyonları öncelikle arabalarımız, kamyonlarımız, gemilerimiz, trenlerimiz ve uçaklarımız için kullanılan fosil yakıtlardan köken almaktadır. Nakliye için kullanılan yakıtın %90'ından fazlası, başta benzin ve dizel olmak üzere petrol bazlıdır. Elektrik üretimi de sera gazı emisyonlarının en büyük ikinci payını oluşturmaktadır. Elektriğin yaklaşık %60'ı, çoğunlukla kömür ve doğal gaz olmak üzere yanan fosil yakıtlardan sağlanmaktadır. Endüstriden kaynaklanan sera gazı emisyonları, öncelikle enerji için yanan fosil yakıtlardan ve ayrıca hammaddelerden mal üretmek için gerekli olan belirli kimyasal reaksiyonlardan kaynaklanan sera gazı emisyonlarından kaynaklanmaktadır. İşletmelerden ve evlerden kaynaklanan sera gazı emisyonları, öncelikle ısı için yakılan fosil yakıtlardan, sera gazı içeren belirli ürünlerin kullanımından ve atıkların işlenmesinden kaynaklanmaktadır. Tarımdan kaynaklanan sera gazı emisyonları, inekler, tarım toprakları ve pirinç üretimi gibi hayvanlardan kaynaklanmaktadır.

Karbon Ayak İzi Hesaplama Yöntemleri

Mevsimlerdeki anormal değişikliler ile ilgili haberlere denk geliyor olabilirsiniz. Bu konulardan bahsedilirken çoğunlukla karbon ayak izi kavramından da bahsedildiğine şahit olmuşsunuzdur. Bu noktada çoğu insan karbon ayak izi hesaplama nedir sorusu üzerine de düşünmektedir. Karbon ayak izi hesaplama yöntemleri konusunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Kişisel olarak kendi karbon ayak izinizi hesaplayabileceğiniz gibi fabrikanızın, şirketinizin ya da bağlı olduğunuz kurumun toplam karbon ayak izini de hesaplayabilirsiniz. Elbette bir fabrika ya da şirket ile kıyaslandığında kişisel karbon ayak iziniz daha küçük bir değerde kalabilir. Ancak toplumdaki tüm bireyleri beraberce ele aldığımızda her bireyin kendi başına karbon ayak izini azaltmak için tedbirli davranması ekosistem ve sürdürülebilir çevre konuları adına çok büyük değişiklikler yaratabilecektir. Dünyadaki çoğu ülke artık şirket ve fabrikalar için karbon ayak izi hesaplamasını yani kurumsal karbon ayak izini hesaplamayı zorunlu tutmaktadır. Fabrika ya da şirkete ait karbon ayak izinin hesaplanmasını takiben bir karbon ayak izi raporu düzenlenmekte ve kurumlar bu karbon ayak izi raporunu gerekli yerlere beyan edebilmektedir. Çalışma ve üretim hayatına yeni başlamış genç kurum ve şirketler için karbon ayak izi hesaplama ve karbon ayak izi raporu edinme konuları zorluklar içerebilmektedir. Bu kurumlardan pek çoğu karbon ayak izi hesaplamada ne kullanılır dahi bilemeyebilmektedir. Böyle durumlar için çevre danışmanlık hizmeti veren kuruluşlardan danışmanlık almak ve süreci kolaylaştırmak, fabrikanız ya da şirketiniz için zamandan tasarruf sağlayacaktır. Özellikle fabrika ayak izi hesaplama konusu emisyon kaynakları açısından detaylıca incelenmeyi gerektirdiğinden çevre danışmanlık hizmeti olmaksızın hesaplama yapılabilmesi zorlayıcı olabilmektedir. Genel çerçevede değerlendirildiğinde ise karbon ayak izi hesaplama konusunun giderek daha pratik hale dönüşmeye başladığı da bir gerçek. Artık karbon ayak izi hesaplama formülü kullanılarak yapılan hesaplamalar karbon ayak izi hesaplama programı ile yapılabilmekte ve daha kısa sürede ve daha hatasız sonuçlar elde edilebilmektedir.

Karbon Ayak İzinin Azaltılması

Dünyanın yedi milyar insanı, gezegenin kaynaklarının değişen miktarlarını tüketiyor. Birleşmiş Milletler'in tahminlerine göre, küresel nüfus 2050'de 9,7 milyara, 2100'de ise 11 milyara ulaşabilir. Artan nüfus, emisyonları artırmakta ve gezegenin kaynaklarını tüketmektedir. Artan sera gazı emisyonları küresel ısınmayı doğrudan etkilemektedir. Hepimiz günlük hayatımızda iklim dostu seçimler yaparak küresel ısınmayla mücadeleye katkıda bulunabiliriz. Bunun anahtar formülü ise karbon ayak izimizi azaltmaktır. Karbon ayak izinizi anlamak, tüketiminizin çevre üzerindeki etkisini sınırlamanıza yardımcı olabilir. Karbon ayak izinizi tahmin etmenize yardımcı olacak farklı çevrimiçi çözümler vardır. Küçük değişiklikler, örneğin ulaşım, gıda, giyim, atık gibi konularda uzun vadede büyük farklar yaratabilir. Örneğin yeniden kullanılabilir alışveriş poşetleri tercih edilebilir ve aşırı plastik ambalajlı ürünlerin kullanımından kaçınılabilir. İsrafı önlemek için yalnızca ihtiyacınız olanı aldığınızdan emin olun. Bisiklete binin veya toplu taşıma kullanın. Isıtıcı ve ütülerinizi bir derecelik az bir sıcaklıkta kullanmanız bile büyük bir fark yaratacaktır. Duş sürenizi kısaltın ve dişlerinizi fırçalarken ya da bulaşık yıkarken suyu gereksiz kullanmadığınızdan emin olun. Atıklarınızı sınırlandırın ve mümkün olduğunca geri dönüşüm yapın. Siz de bireysel olarak veya fabrikanız ya da kurumunuz bazında karbon ayak izinizi azaltmak ve yaşadığımız gezegenin kaynaklarını verimli kullanmak konusunda istekliyseniz fakat nereden başlayacağınızı bilemiyorsanız çevre danışmanlığı almanız en iyi seçenek olacaktır.