Ekolojik Niş Nedir? Örnekleri Nelerdir?

Ekosistem üzerinde her canlının bir görevi ve bir rolü var. Bu role de ekolojik niş adını veriliyor. Ekolojik niş ne demek diye sorulduğu zamansa yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesinde etkili olan faktörleri kapsadığını görebilirsiniz. Çünkü beslenme, sağlık ve üreme gibi faaliyetlerde fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilerle öne çıkıyor. Detaylandırmak gerekirse de nem, ısı, sıcaklık gibi faktörler, ekolojik niş üzerinde etkili. Diğer yandan besin zincirinde yer alırken üretici, tüketici ve ayrıştırıcı gruplar öne çıkıyor. Ekolojik niş içerisinde etkili olan faktörlerse sınırsız denecek kadar fazla.

Genel anlamda ekolojik niş, canlıların hayatta kalma faaliyetleriyle belirleniyor. Dünya üzerindeki türler, birbirinden farklı olmalarına rağmen benzer veyahut aynı nişi üstlenebiliyor. Yani aslında çayır kaplı alanlarda beslenen canlıların nişleri, aynı şekilde sığır ve bizonlar tarafından da sergileniyor. Nişlerin biliniyor olması, ekosisteme etki eden her faktörün sonuçlarının tahmin edilmesi anlamına geliyor. Nükleer santral, çevre kirliliği gibi nedenlerden ötürü ortaya çıkacak olan etkilerin bilinmesini sağlıyor. Bu da aslında sanılandan çok daha büyük bir avantaj niteliği taşıdığı gösteriyor.

Canlıların nişleri, beklenen ve gerçekleşen olarak iki farklı şekilde incelenir. Söz konusu durumda herhangi bir rekabet ya da sınırlayıcı faktör yok ise o zaman potansiyel niş olarak tanımlanır. Ancak ekosistemde var olan rekabet hali, potansiyel nişin bozulmasına yol açabilecek etmenlerden biri. Bunun oluşmasının ardından da ortaya çıkacak olan gerçekleşen niş olarak biliniyor.

Bazı durumlarda türlerin yer değiştirmek zorunda kalması söz konusu. Kendilerine yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek üzerine yeni bir ortam arayışına girerler. Bu tıpkı kuraklık ve susuzluk yüzünden göç etmek gibi bir eylemdir. Ancak bir popülasyon üzerinde farklı türler aynı nişleri işgal edemez. Çünkü türlerin birbirine benzer olması, ekolojik nişlerin çakışma yaşamasına neden olur. Bundan kaynaklı olarak da türler arasında baskın olan, diğer türleri ortadan kaldırır. Böylece diğer türün yaşamsal faaliyetleri sonlanır ya da göç etme durumu zorunlu hale gelir.

Ekolojik Niş Örnekleri Nelerdir?

Ekosistem üzerinde bulunan canlıların yaşamsal faaliyetlerini ve görevlerini ekolojik nişlerle anlatmak mümkündür. Bu konuda daha net bir fikir elde edebilmek içinse örnekler verilebilir. Detaylandırmak gerekirse de bir nehir kenarında yetişen yeşil otların ekolojik nişi, birçok bilgiyi kapsalar. Kapladıkları alanın ne olduğu, hangi hayvan türleri tarafından besin olarak kullanıldığı gibi bilgiler de bu detaylar içerisinde yer alıyor. Ancak bu otun farklı bir ortamda oluşu, nişinin de değişmesine yol açıyor. Bu yüzden de bitkilerin ekolojik nişi nedir sorusuna farklı cevapların verilmesi mümkün.

Bir canlı türünün nişi, türün bulunduğu ekosistem özellikleriyle bağlantılıdır. Unutmamak gerekir ki canlıların bulundukları ortamda birden fazla görevi bulunur. Örneklendirmek gerekirse geyikler bitkiler için tüketicidir. Ancak yırtıcı hayvanlar için de besin rolüne sahiptir. Doğal olarak ekosistemde birden fazla rol üstlenmesi mümkündür. Yani niş, tam da bu görevlerin, rollerin tümüne verilen isim olarak yorumlanır.

Örnek olarak gübre böcekleri verilebilir. Gübre böcekleri, gerek yetişkinleri gerekse larvaları olarak gübre ile besleniyorlar. Antarktika haricinde bütün kıtalarda yaşadıkları biliniyor. Bunun temel nedeniyse gübrenin dünyada bol miktarda bulunuyor olmasıdır. Gübre böcekleri zaman içerisinde gübreyi kaynak olarak kullanmayı öğrenmiştir. Bu sayede nişi olarak gübre gösterilmektedir. Yaşam alanları için önemli görevleri vardır. Özellikle toprağın havalandırılması için kazdıkları tünellerle büyük bir rol üstlenirler. Toprağın altına gömdükleri gübrelerle diğer organizmalara da fayda sağlarlar.

Ekolojik niş çeşitliliği içerisinde yer alanlardan biri de Xerophytic bitkileridir. Kuru alanlarda yaşadıkları için bu alan uyum sağlamak üzere bazı değişiklikler yaşamıştır. Yani adaptasyon süreci geçirmişlerdir. Bitki kendi içerisinde su depolayabilmektedir. Bu sayede suyu koruyarak yaşayacağı su kaybının önüne geçer. Bu bitkilere örnek olarak kaktüs, aloe vere gibi seçenekler gösteriliyor. Diğer yandan sulu meyveler de Xerophytic bitkileri sınıfında inceleniyorlar. Suyu kalın etli yapraklarında saklarken uzun kökleri bulunuyor. Uzun kökleri sayesinde yeraltı sularına ulaşıyorlar. Ekolojik niş içerisinde yaşadıkları diğer bir adaptasyonsa yapraklarını katlamalarıdır. Bu, yaşam sürdükleri alanlardaki kuru dönemlerde buharlaşmanın önüne geçmek içindir.

İnsanlarda Ekolojik Niş Nedir?

Diğer canlılarla kıyaslanamaz boyutlarda işlevi bulunan insanların, doğaya verdiği zarar potansiyeli de bir hayli yüksektir. Ayrıca insan ırkı ekosistemin her alanında bulunuyor. Ekolojik olarak görevlerini incelediğiniz zaman pek çok seçenekler karşılaşabilirsiniz. Çünkü insan ırkı hem hammadde üreticiliği yapar hem de besin hammaddelerini, besinleri tüketir. Aynı şekilde enerji üretimi gibi tüketim faaliyetlerinde de rol alır. Dünya üzerindeki farklı ortamların kirlenmesinde rol oynar. Hatta birçok noktada kirlenmenin ana sebebi niş olarak bilinir.

Ekonomik faaliyetlerle beraber çevreye yön veren insan, farklı birçok canlı türü için de yok edicidir. Hatta küresel ısınma, iklim değişiklikleri ve yeşil alanların tahribinde rol oynar. Hatta bu tür problemlerin ana sebeplerini oluşturduğu bilinir. İnsanoğlu yeryüzünün büyük bir bölümünü değiştirebilecek tek canlı olarak tanımlanır. Bunda da özellikle nüfus artışının yüksek olması etkili. Çünkü özellikle son dönemlerde insanlar sınırlı enerji kaynaklarını, doğal kaynakları sınırsız bir şekilde kullanıyor. Yaşanan çevre kriziyse bir enerji krizi olarak yorumlanıyor. Küresel ısınma, asit yağmurları, suların azalması ve kirlenmesi gibi etkenler de canlıların nişlerinin değişmesine yol açıyor. Hatta büyük ekosistem değişimlerine bağlı olarak çeşitli çevre krizlerinin yaşandığı görülüyor.

Canlılar Arası Etkileşimde Ekolojik Niş Nedir?

Var olan tüm canlı organizmalarının ekosistem içerisinde nişi bulunur. Barındırdıkları temel niş, organizmanın fayda edeceği olanakları bir araya toplar. Ayrıca var olan gıda kaynaklarını, rollerini ve uygun olan yaşam alanları temel niş içerisindedir. Ancak genel bir yorum yapmak gerekirse organizmanın var olan tüm kaynakları aynı anda kullanabilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Bunun yerine, organizma kullanacağı sınırlı alanı kapsar.

Organizmanın nişini belirlemek için simbiyotik ilişkiler öne çıkar. Bu bölge içerisinde yer alan yırtıcılarsa organizmanın nişini sınırlar. Yani güvenlik ve barınak bulacakları yerlerin çok daha sınırlı olmasına yol açar. Söz konusu alanda bulunan rakipler, yiyecek kaynaklarını ve ihtiyaç duyulan besin maddelerini kısıtlar. Bu da canlının yaşam sürdüğü konumdan uzaklaşmasını zorunlu hale getirir. Yani yaşamda kalma arzusu ile meydana gelen göç gerçeği oluşur.

Bir organizmanın nişini tamamlayabilmesi için pozitif etkileşimde olduğu türleri de bilmesi gerekir. Çünkü bölgede sağlanan pozitif etkileşim, organizmanın yaşamının çok daha kolaylaşmasını sağlar. Böylece bulunduğu bölgede yok olma riski ve göç etme zorunlulukları da ortadan kalkar.

Ekolojik niş için etkili olan noktalardan biriyse suyun durumudur. Su, iklim, hava durumu ve diğer canlılar, organizmanın nişinin genişlemesini ya da azalmasını sağlar. Diğer yandan canlının zaman içerisinde bulunduğu çevreyle uyumlu hale gelmesi de mümkündür. Yeni görevler edinerek, yeteneklerini geliştirerek yaşamını sürdürebilme kabiliyeti kazanır. Ancak bu noktada belirli bir süreye sahip olmak, olanakların yeterli olması gibi birçok detayın da bulunduğu bilinir. Ayrıca nişin daralması konusunda sadece yaşam alanından söz edilmez. Aynı zamanda canlı türünün yaşam sürdüğü noktadaki görev ve sorumluluklardan bahsedilir.