Su Ayak İzi Nedir ve Nasıl Azaltılır?

Su ayak izi nedir sorusunun en kısa cevabı, tüketilen suyun miktarı (buharlaşma dâhil) ve suyun cinsini gösteren veriler olduğudur. Bu sayede, herhangi bir üretim ve hizmet esnasında ya da bir bireyin günlük yaşamında kullandığı suyun miktarı ölçülebilir. Ölçme yapmamızın nedeni, ne kadar suyun boşa harcandığı ve aynı işlem yapılırken ne kadar su tasarrufu yapılabileceğini göstermektir. Suyun türü belirlendiği için, tüketilen suyun niteliğinde de düzenlemeler gerçekleştirilebilir. Çünkü su ayak izi hesaplanırken, suyun ne kadar kullanıldığı, kullanılan suyun türü ve ne amaçla kullanıldığı ortaya çıkar. Su ayak izi nedir sorusuna verdiğimiz cevapları madde madde toparlarsak;

1. Bir birey ya da topluluğun tükettiği su hacmidir.

2. Bir işletmenin üretimi veya verdiği hizmet esnasında tükettiği su hacmidir.

3. Su, birim zamanda tüketilen veya kirletilen su hacmi olarak ölçülür.

Su ayak izi hesaplanırken, tüketici grubu veya üretici tarafından belirli bir süreç, sadece bir ürün veya hizmet için hesaplama yapılmaktadır. Genel olarak, evsel, tarım ve sanayi sektörü baz alınmaktadır. Su ayak izi nedir başlığının ardından su ayak izinin birleşenleri nelerdir başlığını atmamız yararlı olacaktır.

Su Ayak İzinin Bileşenleri Nelerdir?

Su ayak izi, suyun kullanımını ve kalitesini belirleyen bileşenlerden oluşmaktadır. Bu bileşenler üçe ayrılır:

1. Mavi Su Ayak izi: Mavi su ayak izi, üretim yaparken kullanılan suyun miktarını belirlemektedir. Tatlı su kaynaklarını ifade eder. Göl, nehir ve sulak alanları kapsayan mavi su ayak izi, bitkileri sularken buharlaşır, bir ürün içine dâhil edilir, bir cisimden başka bir cisme aktarılır veya farklı bir zamanda geri kazanması sağlanır. Tarımda kullanılan su, sanayi ve evlerde kullanılan su mavi su ayak izine sahiptir. Özellikle bitkisel üretimde (tahıllar, endüstriyel meyveler, yem bitkileri, yağ bitkileri, sebzeler ve baklagiller) mavi su kullanılır. 

2. Yeşil Su: Yeşil su dendiğinde aklımıza yağmur suları gelmelidir. Yağış miktarları göz önünde bulundurularak, herhangi bir ürün veya günlük su tüketiminin ne kadarında yağmur sularından elde edilen suyun kullanıldığı hesaplanır. Toprakta depolandıktan sonra, buharlaşma sonucu kaybedilen ve bitkiler tarafından yağmur sularının depolanma miktarını ölçer. Tarım, ormancılık ve bahçecilik alanlarında hesaplama yapılır. Tarım sektöründe kullanılan suyun en yüksek oranı yeşil suya aittir. Bu sektörde yer alan hayvan otlatmadaki su yeşil sudur. Bu yüzden tarım sektörü için yağış çok önemlidir.

3. Gri Ayak İzi: Bir ürünün üretiminde ortaya çıkan atık su ve bireyin su tüketimi sırasında suyu ne kadar kirlettiğinin göstergesidir. Anlatmak istediğimiz şey, üretim sırasında suyun kirlenmesi değil, kirli suyu temizlemek için ne kadar temiz su kullanıldığının tespit edildiğidir. Örnek vermek gerekirse; endüstriyel deşarjlar, madencilikte meydana gelen atık su havuzlarındaki sızıntılar, belediye atık suları, tarım ve kentte meydana gelen atık sular gibi. Evde kullandığımız su ile endüstriyel ortamlarda kullandığımız su bu ayak izini taşır.

Su Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Harcanan su miktarını veren su ayak izine karşılık, doğayı korumak ve su tasarrufu sağlamak amacıyla bazı önlemler almak gerekir. İlk izlememiz gereken yol, su ayak izinin yüksek değerlere çıkmasını sağlayan sebeplerin belirlenmesidir. Belirledikten sonra, bu sebepler için belli düzenlemeler yapmak gereklidir. Bu düzenlemeler;

1. İşletme bazlı yapılan hesaplamalarda, üretim ve tüketim oranlarının iyi değerlendirilmesi.

2. Hammadde teminin yeniden gözden geçirilmesi.

3. Bu doğrultuda, üretim sürecine ait aşamaların sorgulanarak, daha hızlı ve tasarruflu bir üretim süreci gerçekleştirmek gerekiyor.

4. Evsel ve bireysel hesaplamalar da ise, alışkanlıklar ve harcamalar gözden geçirilip, iyileştirme yapıldığında su tasarrufu sağlanabilir.

Gözden geçirilmesi gereken başlıkları belirledikten sonra, bu başlıklarda ne gibi değişiklikler yapılması gerekiyor, buna bakmamız lazım. Evsel kullanımlarda:

1. Duş süresini kısaltmak.

2. Tekstil ve gıda harcamalarını azaltmak.

3. Bulaşıkları makineye koymadan önce temizlememek.

4. Çamaşırları ön yıkamada yıkamamak.

5. Araba yıkamayı ve benzin harcamalarını azaltmak.

6. Boşa akan muslukları kapatmak.

7. Elektrik ve doğalgazı tasarruflu kullanmak.

8. Su kaynaklarını kirletmemek.

9. Bireyden başlayarak, ailece su tasarrufu sağlayacak önlemler almak.

Tarım faaliyetlerinde;

1. Türkiye’de en fazla su tüketimi tarımsal faaliyetlerde olmaktadır. Bunun nedeni vahşi sulama yöntemlerinin kullanılmasıdır. Yağmurlama veya damla sulama yönteminin yaygınlaştırılması gerekir.

2. Yüzey suyu kullanımı azaltılmalıdır.

3. Sulama sistemlerinin etkinliği arttırılması gerekir.

4. Bahçeler için otomatik fıskiyeler yerine, nem tutucu malç katmanı, suyu tutan zengin humuslu bir toprak ve alternatif sulama sistemleri kullanılması gerekir.

5. Ekolojik bahçelerde yağmur hendekleri kazılmalıdır.

6. Yerel iklime uygun yerel bitkiler yetiştirilmelidir.

7. Bitkiler yoğun biçimde ekildiğinde birbirlerine gölge yapacağı için, su kaybı önlenir.

8. Malç uygulaması ile toprağın üstü güneş almayacak bir materyalle kaplanabilir. Organik olarak elde edilen maç malzemeleri toprakla buluştuğunda, yağan yağmur sularını emer ve toprağa humus kazandırmış olur.

9. Tarımda Klinoptilolit (zeolit) yöntemi uygulanabilir. Zeolit, volkanik küllerin su ortamında değişime uğradıktan sonra minerallere dönüşmesidir. Ülkemizde zeolit kaynağı çoktur. Bu mineral sayesinde su toprakta tutunur ve tarım ilacı kullanımı azalır.

10. Yağmur sularının kentlerde depolanması ve yer altı sularına karışması için sistemler geliştirmek.

11. Evlerde kullanılan gri atık suyun depolanıp, sulamada değerlendirilmesini sağlamak.

Sanayi faaliyetlerinde;

1. Sanayi tesislerinde yağmur hasadı yapılmalıdır.

2. Kaynaklardan elde edilen su yerine arıtılarak temizlenmiş atık su kullanılmalıdır.

 3. Su kaynakları sanayi atıklarıyla kirletilmemelidir.

4. Sanayi tesislerinde daha az su kullanılması veya hiç su kullanmadan çalışan üretim teknolojilerinin yaygınlaştırılması gerekir.

5. Basınçlı ve düşük hacimli hortum başlıkları tercih edilmelidir.

6. Otomatik kapatma sistemleri ile su israfı önlenmelidir.

7. Düşük su kullanımlı spreyler, tank temizliği için top spreyler ve sıcak su yıkama yerine buharlı temizlik yöntemleri tercih edilmelidir.

Su Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Su ayak izi, ürün elde edebilmek için yapılan faaliyetler esnasında kullanılan suyun hesaplanmasıdır. Örnek olarak bir fincan kahve için, kahveyi sulandırırken kullanılan su miktarı yanında, kahve üretilirken kullanılan su miktarı ile birlikte hesaplanmaktadır. Su ayak izi, doğrudan su kullanımının yanında, üretim esnasında kullanılan suyu da baz alır. Türkiye’nin su ayak izi hesaplanırken;

1. Üretimin su ayak izi

2. İhracatın su ayak izi

3. İthalatın su ayak izi

4. Tüketimin su ayak izi

Göz önünde bulundurulur. Hesabı eve indirgemek istersek, evsel tüketim, gıda ve diğer alanlardaki harcamalar belirleyici faktörlerdir. Alınan bu bilgilere ek olarak, yaşanılan şehir, hanede yaşayan kişi sayısı, aylık içme suyu tüketimi, hanede evcil hayvan olup olmadığı, özel aracın yıkama sıklığı gibi sorulara verilen cevaplar su ayak izini belirler. Gıda harcamalarında, kırmızı et tüketimin ne aralıklarla gerçekleştiği ve miktarı, diğer tüketilen gıdaların miktarı, çay, kahve tüketiminin miktarı ve bu ürünlerin şekerli ya da şekersiz tüketimi hesap yapmada belirleyici olur. Satın alınan ürünlerin üretiminde su kullanıldığı için; aylık yapılan giyim, elektronik, kozmetik, benzin ve diğer harcamalar hesaplamaya ilave edilir. 4EN, su ayak izi raporlarını en doğru sonuçlara göre hazırlar.