Karbon Kredisi Satışı Nedir? Detayları Nelerdir?

Küresel ısınma, iklim değişikliği ve karbon emisyonu gibi çevresel sorunlarla karşılaşılan günümüzde üreticilerin çevreye verdikleri hasarı minimuma indirmeyi amaçlayan uygulamalar yapılmaya başlamıştır. Söz konusu küresel ısınma gibi global bir problem olduğunda, bu problemleri minimuma indirmek adına hem hükümetler hem de özel kuruluşlar tarafından takip edilebilen politikalar bulunmaktadır.  Özellikle karbon salınımları oldukça artmaya başladığı için bu durumun doğuracağı sonuçları önlemek adına girişilen uygulamalardan biri de karbon kredileridir. Herhangi başka bir bölgedeki bir ton karbondioksit salınımını önlemek adına başka bir operatöre para ödenmesi karbon denkleştirme olarak adlandırılmaktadır. Karbon emisyonu denkleştirme mekanizmalarından en önemlilerinden biri de karbon kredisi uygulamasıdır. Bu sayede teorik bir şekilde karbon salınımı yapan üreticiler yaptıkları salınımı telafi etmeyi amaçlamaktadırlar. Bu krediler VER (Verified Emission Reduction) ya da Onaylanmış Emisyon Azaltımı olarak da adlandırılmaktadır. Karbon kredisi fiyatları düşünüldüğünde, Dünya Bankası’nın yayınladığı verilere göre karbon salınımını azaltmak amacıyla küresel çapta uygulanan 64 tane karbon fiyatlandırma mekanizması bulunmaktadır. Bu fiyatlandırmaların kimi zorunlu kimi ise zorunlu değildir. Sera gazı emisyonunu azaltmak ve karbonu sabitlemek adına girişilen bu uygulama sayesinde üreticiler çevreci politikalara teşvik edilmektedir.  Özellikle son zamanlarda küresel ısınmanın ve çevre kirliliğinin yol açtığı pek çok zorlukla karşılaşmaya başlanmıştır. Ülkelerin hazırladığı yeni politikalar ve protokoller karbon emisyonunun yok edilmesini, bunun için ilk aşama olarak ise yarıya indirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Çevresel koşulların kötüye gitmesini önlemek adına üretici şirketlerin, hükümetlerin ya da bireylerin en sık başvurduğu çevreci politikaların başında karbon kredileri gelmektedir. Kimi hükümetler emisyon azaltıcı zorunlu politikalar izlerken, kimi hükümetler bu konuya herhangi bir zorunluluk getirmemektedir. Türkiye’de ise söz konusu karbon emisyonu olduğunda zorunlu bir karbon emisyonu fiyatlandırması bulunmamaktadır.

Karbon Kredisi Nedir?

Karbon kredisi bir karbon emisyonu azaltma projesidir. Sera gazı emisyonunu azaltan bir faaliyetin yaptığı her bir ton karbondioksite eşit miktarda uygulanır. Bir karbon kredisi, bir metrik ton karbondioksite eşittir ve bu miktar uluslararası komisyoncular, çevrimiçi perakendeciler ve ticaret platformları aracılığıyla alınıp satılmaktadır. Karbon emisyonu gerekliliklerine uyamayan üreticiler, yenilenebilir enerji projeleri, orman koruma ve yeniden ağaçlandırma projeleri için bir finansmanı hazır hale getirerek emisyonlarını dengelemek adına karbon kredileri satın alabilirler. Karbon kredisi satan projeler arasında rüzgar, güneş, jeotermal ve fosil yakıtlı santrallerin yerini almış olan biyokütle üretimi yer almaktadır. Karbon kredisi nedir sorusuna bir yanıt vermek gerekirse, küresel ısınma ve iklim değişikliği kontrolü adına düzenlenmiş Kyoto Protokolü, ülkelerin veya gelişmiş ülkelerdeki üreticilerin karbon kredileri almalarına olanak sağlayan üç mekanizma belirlemiştir. Bunlardan ilki, Ortak Uygulama kapsamında, yerel sera azaltımının nispeten yüksek maliyetleri olan gelişmiş bir ülkenin, başka bir gelişmiş ülkede bir proje başlatmasıdır. İkincisi, Temiz Kalkınma Mekanizması kapsamında gelişmiş bir ülkenin, sera gazı azaltma proje faaliyetlerinin maliyetinin genellikle çok daha düşük olduğu, ancak atmosfer etkisinin küresel olarak eşdeğer olduğu gelişmekte olan bir ülkedeki bir sera gazı azaltma projesine “sponsorluk” yapmasıdır. Gelişmiş bir ülkeye emisyon azaltma hedeflerini tutturması için kredi verilirken, gelişmekte olan bir ülkeye sermaye yatırımı ve temiz teknoloji veya arazi kullanımında değişiklik verilmesidir. Son olarak ise Uluslararası Emisyon Ticareti kapsamında ülkelerin, tahsis edilen miktar birimlerindeki eksikliklerini kapatmak adına uluslararası karbon kredisi piyasasında ticaret yapabilmesidir. Fazlası olan ülkeler, bunları Kyoto Protokolü Ek B kapsamındaki emisyon hedeflerini aşan ülkelere satabilir. Bu karbon projeleri, ulusal bir hükümet veya ülke içindeki bir üretici tarafından oluşturulabilir.

Karbon Kredisi Çeşitleri Nelerdir?

Karbon kredilerinin kullanımındaki temel uygulamada, ülkelere belirli bir karbon emisyon kotası verilmektedir ve bu kotanın üreticiler arasında eşit bir şekilde paylaştırılması beklenmektedir. Herhangi bir üretici kendi kotasını aştığı takdirde, halihazırda kotası bulunan başka bir üreticiden bu kotayı satın alabilmektedir. Bu şekilde bir karbon ticareti piyasası meydana gelmiştir. Karbon kotasının alınıp satıldığı bir piyasa söz konusu olduğunda ise kredi mekanizması da ortaya çıkmıştır. Karbon kredileri emisyonun azaltılması adına alınan sertifikalardan oluşmaktadır. Karbon kredisi sertifikası arz-talep doğrultusunda piyasada değer kazanmaktadır ve piyasada takas edilebilen varlıklara dönüşmektedir. Özellikle sanayileşmiş ülkelerin karbon kredilerine talebini yüksektir. Karbon kotalarını karşılayamayan bu ülkeler karbon kredileri satın almaktadırlar. Karbon kredilerinin piyasaya girebilmesi için gerekli olan sertifikalar bulunmaktadır. Bu sertifikalar, Verified Carbon Standard (VCS), Gold Standard ve Global Carbon Council (GCC) olarak sınıflandırılabilmektedir. Söz konusu karbon emisyonu olduğunda ise bu emisyonun azaltılması için uygulanan pek çok farklı politika bulunmaktadır. Bunlardan akla ilk gelenlerden bir tanesi de karbon kredileridir. Kaç tip karbon kredisi vardır sorusuna bir yanıt verilecek olursa, söz konusu küresel ısınmanın önüne geçmek ve yaşanabilir bir dünya amaçlamak olduğunda atmosfere yayılan karbon, büyük bir endişe kaynağı olarak görülmektedir. Bu sebeple uygulamaya konan karbon kredisi çeşitleri temelde 3 adet olarak sıralanabilir. Bunlardan ilki, emisyonların enerji verimliliği önlemi yoluyla azaltılması. İkincisi, emisyonun karbon depolama ya da ormanların çoğaltılması ve eski haline getirilmesi yoluyla ortadan kaldırılması. Üçüncüsü ise emisyonlardan yağmur ormanlarını ve karbon yataklarını ortadan kaldırmak için düzenlenen planları değiştirerek kaçınmak.

Karbon Kredisi Nasıl Alınır?

Üreticiler karbon emisyonu söz konusu olduğunda bireysel olarak kotalarını dengelemek adına karbon kredileri kullanabilmektedirler. Karbon kredilerini kullanabilmek için ise izlenmesi gereken bazı adımlar bulunmaktadır. Bu adımları izlerken destek alınabilecek standart kuruluşları mevcuttur. Türkiye’de karbon kredisi sertifikasyonu yapabilmek için 2020 yılına kadar Gold Standard (GS) ve Verified Carbon Standard (VCC) kuruluşları kullanılmaktaydı. Fakat 2020 yılı itibariyle bu iki kuruluş Türkiye’den kayıt kabul etmeyi bırakmıştır. Bunun yerine Global Carbon Council (GCC) isimli sertifika kuruluşu kullanılmaya başlanmıştır. Bu kuruluş geçmişe dönük 5 yıllık sertifikasyon imkanı sunmaktadır. Bu kuruluş sertifikasyon sürecini bizzat takip edebildiği gibi çeşitli danışma kurumlar aracılığıyla da çalışabilmektedir. Karbon kredisi çeşitleri temin edebilmek için izlenmesi gereken 3 adet aşama bulunmaktadır. Bu aşamalar, listeleme, kayıt ve verifikasyondur. Listeleme aşaması projeyi geliştirirken izlenmesi gereken ilk aşamadır. Burada ilgili standart veri tabanında listelenir. Listeleme sonrası yapılacak kayıt aşamasında ise proje ile alakalı dökümanlar oluşturulur ve bir saha deneti yapılır. Gerekli kontroller ve belgeler kayıt altına alınır ve inceleme süreci başlatılır. Son aşama olan verifikasyon aşamasında hazırlanmış belgelere ek olarak elektrik üretimini ve kullanılan ekipmanların uygunluğunu belirleyen belgeler sunulur. Onay alınması halinde bu aşamada tamamlanır ve karbon kredisi hesaplama sonucu belirlenen krediler hesaba tanımlanabilir. Karbon kredisi temin eden üreticiler kotaları dolması halinde dahi bu krediler sayesinde üretimlerine devam edebilmektedirler. Türkiye’de karbon denkleştirilmesi zorunlu bir uygulama değildir. Üreticiler karbon denkleştirme yaparak piyasa temelinde karbon azaltımına dahil olabilmektedirler. Bununla birlikte kimi ülkelerde karbon denkleştirmesi zorunludur. Pek çok şirket karbon emisyonlarını dengelemek adına karbon kredileri satın almayı tercih etmektedir. Kimi şirketler uzun yıllar öncesinden meydana gelmiş karbon emisyonlarını dengelemek adına adımlar atmaya başlamıştır.